Trong lĩnh vực an ninh quốc phòng của châu Âu, ngày 10/07/2025, đã có một diễn biến quan trọng. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, trong chuyến công du Anh, đã cùng thủ tướng Keir Starmer thông qua một thỏa thuận về việc tiến tới thiết lập cơ chế hợp tác về hệ thống vũ khí hạt nhân răn đe, trong bối cảnh đe dọa từ Nga gia tăng.

Việc phối hợp vũ khí hạt nhân răn đe không chỉ nhằm để hai nước tự vệ trước Nga, mà đặc biệt hướng tới nâng cao năng lực tự vệ của châu Âu trong bối cảnh Mỹ có nguy cơ rút một phần đáng kể các cam kết bảo vệ châu Âu. Tuyên bố của hai lãnh đạo Pháp, Anh có mang lại một thay đổi chiến lược đối với kiến trúc an ninh châu Âu hay không ?

• Đọc thêm : Đài truyền hình Rossiya 1 - Tên lửa hạt nhân Nga có thể tấn công Berlin, Luân Đôn, Paris trong vòng 200 giây

Đe dọa Nga và thay đổi lớn trong « học thuyết vũ khí hạt nhân » của Pháp và Anh

Về phối hợp vũ khí hạt nhân răn đe Pháp – Anh, tổng thống Emmanuel Macron tuyên bố: « Về vũ khí hạt nhân, chúng tôi đã đưa ra ba quyết định quan trọng. Vấn đề trước hết liên quan đến học thuyết của hai nước chúng ta. Chúng tôi thừa nhận hai nước Pháp và Anh chúng ta không thể tưởng tượng ra một tình huống đe dọa cực kỳ nguy hiểm nào đối với châu Âu nào mà không khiến chúng tôi phải phản ứng nhanh chóng, bất kể bản chất của phản ứng đó là gì. Quyết định thứ hai là chúng tôi không loại trừ việc phối hợp các lực lượng răn đe hạt nhân của nhau. Đây là một thông điệp mà các đối tác và đối thủ của chúng ta cần lắng nghe. Thứ ba là tăng cường hơn nữa hợp tác của chúng ta trong lĩnh vực răn đe hạt nhân, về mặt chính sách, về mặt lực lượng hay về mặt hoạt động. »

• Đọc thêm: Anh - Pháp công bố chiến lược răn đe hạt nhân chung nhằm đối phó với Nga

Tuyên bố chung của hai lãnh đạo Anh, Pháp nêu rõ « đây là lần đầu tiên các lực lượng răn đe hạt nhân độc lập của hai nước có thể được phối hợp với nhau ». Theo tổng thống Pháp, đây là một quyết định « chưa có tiền lệ ». Đài Pháp France Info dẫn lại đô đốc Jean-Louis Lozier, cố vấn của Trung tâm Nghiên cứu An ninh thuộc Viện Quan hệ Quốc tế Pháp (Ifri), xem đây là « bước tiến lớn » trong học thuyết hạt nhân, « đặc biệt về phía Pháp ».

Vị cố vấn của Ifri nhấn mạnh « trước tuyên bố này, chúng ta chưa bao giờ cân nhắc đến việc phối hợp lực lượng răn đe hạt nhân với các đồng minh, mặc dù chúng tôi có cùng chung lợi ích ». Paris và Luân Đôn từng ký một tuyên bố chung năm 1995, nêu rõ, « không có tình huống nào mà lợi ích sống còn của một bên bị đe dọa mà lợi ích sống còn của bên kia không bị đe dọa », nhưng văn bản này không đề cập đến khả năng răn đe hạt nhân. Chuyên gia Jean-Louis Lozier tin tưởng chủ trương phối hợp răn đe hạt nhân « có thể cho phép hai cường quốc hạt nhân châu Âu đáp trả trong trường hợp Hoa Kỳ phản ứng hơi chậm » trước một cuộc tấn công nhằm vào các đồng minh châu Âu.

Chính quyền Trump, một đối tượng chính của thông điệp hợp tác Pháp-Anh

Trong một cuộc tọa đàm của France Info về chủ đề này, được tổ chức sau tuyên bố của hai lãnh đạo Anh, Pháp, nhà phân tích địa chiến lược Michel Fayard nhận định:

« Ở đây cũng có một thông điệp được gửi đi, vượt ra ngoài lãnh đạo Nga Vladimir Putin, mà đặc biệt là tới Donald Trump bởi, vì tình thế mà chúng ta đang sống hiện nay thực sự rất giống với thời điểm khủng hoảng kênh đào Suez năm 1956. Khi Pháp và Anh, những đồng minh của Israel vào thời điểm đó, đã có phần bị người Mỹ phản bội. Hiện nay, nước Mỹ cũng muốn rút lui, ít nhất là một phần, khỏi các cam kết của họ với châu Âu. Họ vẫn còn ở trong NATO, nhưng muốn các đối tác của mình phải trả nhiều tiền hơn. Họ cũng muốn bán vũ khí của mình và không viện trợ vũ khí cho nước này hay nước khác.

Vì vậy, hiện nay, điều rất quan trọng đối với Pháp và Anh là xác lập một Thỏa thuận Liên kết mới (Entente Cordiale), thực sự củng cố sức mạnh của hai nước, không chỉ của Pháp và Anh, mà còn của toàn bộ châu Âu. Điều rất quan trọng là cả hai đều phải làm như vậy, vì họ là hai quốc gia duy nhất ở châu Âu có vũ khí hạt nhân hiện nay. Ngay cả khi Đức muốn luân chuyển vũ khí hạt nhân ở châu Âu, điều này là không thể chấp nhận được đối với Pháp, cũng như với Anh. »

Pháp và Anh sẽ phối hợp ra sao trong chiến lược răn đe hạt nhân ? Theo thỏa thuận giữa lãnh đạo hai nước, « một nhóm giám sát hạt nhân » (groupe de supervision nucléaire) sẽ được Paris và Luân Đôn thành lập, và do phủ tổng thống Pháp và văn phòng chính phủ Anh đồng chủ trì, theo nhà nghiên cứu Héloïse Fayet, viện Ifri. Nhóm giám sát hạt nhân này sẽ chịu trách nhiệm « điều phối sự hợp tác ngày càng tăng trong các lĩnh vực chính sách, năng lực và hoạt động ». Theo chuyên gia Héloïse Fayet, việc phối hợp có thể liên quan đến việc tổ chức các cuộc tập trận.

Về mặt nguyên tắc, việc phối hợp hệ thống hạt nhân sẽ giúp cho  sức mạnh răn đe của Pháp, với 290 đầu đạn và của Anh, với 225 đầu đạn, có trọng lượng hơn trước Nga. Hai kho vũ khí hạt nhân của Pháp và Anh cộng lại nhỏ hơn nhiều so với hệ thống vũ khí của Nga, với hơn 6.000 đầu đạn, nhưng « điều quan trọng là hệ thống răn đe phải đáng tin cậy trong mắt các đồng minh và đối thủ của chúng ta », bà Héloïse Fayet nhấn mạnh.

Chặng mới trong hợp tác quân sự mật thiết, lâu đời Anh Pháp

Quyết định có ý nghĩa lịch sử về việc phối hợp lực lượng răn đe hạt nhân Pháp, Anh, được đưa ra ngày 10/07/2025, trên thực tế nằm trong quan hệ hợp tác quân sự lâu đời giữa Paris và Luân Đôn, được xác lập từ đầu thế kỉ 20. Hợp tác về răn đe hạt nhân nói riêng và quốc phòng nói chung giữa Anh và Pháp có thể trở thành một trụ cột của an ninh châu Âu. Ông Emmanuel Dupuy, chủ tịch viện nghiên cứu Chiến lược và An ninh tại châu Âu (Institut Prospective et Sécurité en Europe - IPSE), nhận định :

« Ý tưởng mở rộng hợp tác này không chỉ liên quan đến Pháp và Anh, hai nước chiếm đến 40% phương tiện và lực lượng có thể triển khai tại châu Âu. Điều này không có nghĩa là các nước khác kém hơn, nhưng rõ ràng có một quyết tâm chính trị đã được tái khẳng định trong hội nghị thượng đỉnh vừa qua tại Northwood, một căn cứ của NATO, ở Anh. Ý tưởng vốn đã được Jacques Chirac đưa ra tại thượng đỉnh năm 1998 tại Saint-Malo, thường được gọi là Thỏa thuận Liên kết Pháp – Anh lần thứ hai kể từ năm 1904, là năm mà Pháp và Anh xác lập « Entente Cordiale ». Vì vậy, chúng ta đang từng bước tiến tới ý tưởng rằng Anh và Pháp, gắn bó mật thiết, tạo ra thành phần cốt lõi của châu Âu về quốc phòng, không chỉ của Liên Hiệp Châu Âu, mà của châu Âu, vì Anh không nằm trong EU. Hiện tại còn rất nhiều điều không rõ ràng về những diễn biến tiếp theo ».

Phối hợp, nhưng độc lập trong quyết định sử dụng… : Những giới hạn của hợp tác

Theo giới chuyên gia, tuyên bố ngày 10/07 về phối hợp răn đe hạt nhân Pháp – Anh trước hết mang ý nghĩa chính trị là chủ yếu. Để việc hợp tác thực sự có thể diễn ra cần những điều chỉnh cụ thể về học thuyết hạt nhân của hai nước cũng như các chiến lược, phương tiện, cho phép phối hợp. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn đài Pháp Cnews, tướng Jean-Paul Paloméros, cựu tư lệnh khối NATO, cựu tư lệnh Không quân Pháp, nhấn mạnh đến mối quan hệ phụ thuộc của Anh vào Mỹ về chiến lược hạt nhân, như một trở ngại lớn cho các hợp tác Anh – Pháp :  

« Ở đây có một vấn đề lớn, đó là sự phụ thuộc của nước Anh vào nước Mỹ. Điều quan trọng cần biết là cho đến nay, Anh chỉ có một lực lượng hạt nhân, đó là bốn tàu ngầm được trang bị tên lửa đạn đạo chạy bằng năng lượng hạt nhân, nhưng trong trường hợp này, những tên lửa này là tên lửa Trident, tức của Mỹ. Vì vậy, chúng ta thấy sự phụ thuộc của Vương quốc Anh vào Mỹ bất chấp mọi thứ. Vương quốc Anh, và đây là một yếu tố quan trọng của hồ sơ, cũng vừa quyết định hành động như một nước châu Âu, nghĩa là nhận lấy một trách nhiệm liên quan đến khả năng răn đe hạt nhân của NATO. Tuy nhiên, cần phải nhấn mạnh rằng những máy bay F-35, mà Anh mua từ Hoa Kỳ, sẽ mang t